آیا اختلاف بر سر مالکیت مشترک، شرکت سازنده واکسن مدرنا را به دادگاه خواهد کشاند؟

در ماه های پایانی سال 2021 میلادی، وقوع اختلافی میان موسسه ملی سلامت ایالات متحده و شرکت داروسازی مدرنا، بر سر حق اختراع واکسن مشهور مدرنا، توجه حقوقدانان را به خود جلب نمود. مدیر موسسه ملی سلامت ایالات متحده معتقد بود که دانشمندان این موسسه نقشی اساسی در توسعه واکسن کرونای شرکت مدرنا ایفا نموده اند که این امر همچنین منتج به تولید درآمد گزافی برای شرکت مذکور شده است. به همین دلیل، موسسه به عنوان مالک مشترک حق اختراع این واکسن، به دنبال دفاع از ادعای خود بود. این ادعا از آن رو مطرح شد که براساس گزارش ها، مدرنا اسامی سه تن از دانشمندان موسسه ملی سلامت را در اظهارنامه تقدیمی ماه جولای از لیست مخترعین واکسن حذف نموده بود.

در اختراعات مرتبط با واکسن و دارو، تقدیم اظهارنامه های متعدد ثبت اختراع امری متعارف است و بر همین اساس مخترعین واکسن مدرنا نیز دست به چنین اقدامی زده بودند. اختلاف از جایی آغاز شد که مدرنا در بیانیه ای اذعان داشت که اگرچه دانشمندان موسسه ملی سلامت، نقش بسیار مهمی در توسعه RNA  واکسن این شرکت ایفا نموده اند، اما این شرکت کاملاً با ادعاهای حق اختراع موسسه مذکور مخالف است. این ادعا بدین معنا بود که مدرنا معتقد است تلاش دانشمندان موسسه ملی به میزانی نبوده که بتوان ایشان را به عنوان مخترعین مشترک واکسن شناخت.

موسسه ملی سلامت در این رابطه صراحتاً ادعا نمود که سه تن از دانشمندان آن در طراحی دنباله ژنتیکی که در واکسن مدرنا استفاده شده است نقش داشته و سپس خواستار آن شد که نام هر سه این افراد به عنوان مخترعین مشترک در اظهارنامه اختراع قید گردد. مدیر موسسه معتقد است که این دانشمندان سالهای زیادی از عمر حرفه ای خود را صرف توسعه واکسن های مرتبط با ویروس های خانواده کرونا، حتی تا پیش از ظهور ویروس های سارس-کووید-19، نموده اند وحذف مهمترین مخترعین از تقاضای حق اختراع، کار درستی نبوده و مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.

چنانچه این موسسه به عنوان مخترع مشترک RNA واکسن شناخته نشود، به عنوان نهادی دولتی که از مالیات شهروندان برای توسعه فعالیت های خود بهره می برد، مالکیتی بر فرمولاسیون اصلی واکسن نداشته و در نتیجه نخواهد توانست در راستای هدف گسترش واکسن کرونا در جهان، این فرمولاسیون را در اختیار کشور های کم درآمد و کمتر توسعه یافته یا در حال توسعه جهان، قرار دهد. این مسئله شاید از آن جهت اهمیت داشته باشد که دولت ایالات متحده معمولاً مخالف ورود حداکثری بخش عمومی به انجام فعالیت های اختراعی است و از این جهت نیز دولت عموماً تا مرحله ثبت اختراع پیش روی نمی کند و بیشتر سعی در فراهم آوردن مقدمات لازم برای تحقیقات و اختراعات برای بخش خصوصی دارد. اما در سال های منتهی به انتخابات اخیر امریکا، دموکرات ها در مورد مالکیت های فکری خواستار اتخاذ رویکردی قاطعانه تر شدند، به ویژه اگر با این کار بتوان قیمت داروهای تولیدی توسط کمپانی های انحصارطلب دارویی را مهار نمود.

مدرنا در بیانیه ای در این خصوص اشعار داشت دانشمندان مدرنا موفق به دستیابی به دنباله mRNA واکسن شده اند و شرکت، دانشمندان مرکز را دخیل در سایر تقاضاهای حق اختراع من جمله تقاضاهای اختراع مرتبط با تعیین دوز واکسن می داند، اما در رابطه با اختراع اصلی، مدرنا فقط ملزم به قید نمودن نام دانشمندان خود به عنوان مخترعین دنباله مذکور، تحت قواعد مضیق حق اختراع ایالات متحده می باشد. این شرکت همکاری خود با دانشمندان موسسه را مغتنم شمرده و همکاری مشترک خود با ایشان را برای کمک به بیماران حفظ خواهد نمود.

براساس آخرین اطلاعات، مدرنا به طور موقت، به دلیل آنچه "تلاش برای اجتناب از هرگونه انحراف از مبارزه با سویه ی اومیکرون" خوانده است، از ادعاهای خود عقب نشینی نمود؛ عقب نشینی ای که به نظر می رسد دیرپا نبوده و به زودی پای حق اختراعات مشترک را به دادگاه و حتی دیوان عالی ایالات متحده خواهد گشود.